W 2023 roku zostały wykonane prace konserwatorskie przy portalu Kaplicy Najświętszego Sakramentu oraz polichromii nazwy północnej (trzy przęsła od strony prezbiterium bez przęsła od strony chóru i ściany zachodniej) w Bazylice Archikatedralnej w Przemyślu. W ramach zadania zrealizowano prace przy polichromii na ścianach: północnej, południowej i wschodniej nawy, w glifach drewnianych ściany północnej, na sklepieniach oraz w arkadach między nawą północną i główną. Konserwacja portalu objęła elementy wykonane w marmurze i wykonane w kamieniu.
W rezultacie wykonanych prac dokonano naprawy powstałych ubytków i uszkodzeń mechanicznych, a także usunięto zabrudzenia obniżające estetykę portalu z czarnego marmuru, a także naprawy ubytków warstwy malarskiej i przywrócenia pierwotnego nasycenia barw polichromii i wystroju nawy północnej. Wykonane prace pozwoliły na zabezpieczenie portalu, a także polichromii i elementów dekoracji nawy północnej Archikatedry, które stanowią ważny element jej wystroju przed postępującą destrukcją oraz przywróciły ich pierwotną estetykę. Odnowienie portalu było już ostatnim etapem prac konserwatorskich i restauratorskich w Kaplicy NS, zaś prace przy polichromii stanowią I etap prac zaplanowanych przy dekoracjach ściennych i stropowych oraz boazeriach, na najbliższe lata, w całej świątyni.
Całkowity koszt inwestycji wyniósł: 1 069 196,69zł
Zadanie zostało sfinansowane z następujących źródeł:
– dotacja z budżetu Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – 116 000,00zł
– dotacja ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – 952 000,00zł
– środki własne parafii: 1 196,69zł
****************************************************************************
2022 roku w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu zrealizowano następujące zadania:
„Konserwacja i restauracja ołtarza z czarnego marmuru z figurą św. Stanisława biskupa z Piotrawinem
w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Ołtarz z czarnego marmuru z figurą św. Stanisława Biskupa z Piotrawinem w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu jest przyścienny architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny, ze zwieńczeniem, usytuowany na przedniej ścianie nawy bocznej. Struktura ołtarzowa, wykonana jest z czarnego marmuru dębnickiego, pochodzi z ok. 1670-1673 r., z fundacji Stanisława Sicińskiego, sędziego ziemi przemyskiej i jego małżonki, Marianny ze Stadnickich. Herby fundatorów umieszczone są na cokołach pod kolumnami – po lewej herb Prawda rodziny Sicińskich, a po prawej herb Szreniawa rodziny Stadnickich, z inicjałami fundatorów. Środkowa część nastawy jest flankowana kolumnami i uszakami, oddzielona od zwieńczenia profilowanym gzymsem, nad którym po bokach są fragmenty przerwanego przyczółka. W środku zwieńczenia znajduje się obraz bł. Jana Wojciecha malowany przez Timura Karima w 2002r.
Po przeniesieniu ołtarza na obecne miejsce uzupełniono go o drewnianą rzeźbę w polu głównym, z przedstawieniem wskrzeszenia Piotrowina przez św. Stanisława. Rzeźbę wykonał ok. 1900r. Ferdynand Majerski. Pod mensą ołtarza umieszczone są relikwie bł. ks. Jana Wojciecha Balickiego w brązowym relikwiarzu. Relikwiarz jest w kształcie trumienki postawionej na dymiących trybularzach i symbolizuje życie błogosławionego, ukierunkowane ku doskonałości i ku Bogu. Na czole relikwiarza znajduje się medalion z przedstawieniem bł. Jana Wojciecha. Natomiast na szczycie ołtarza obraz błogosławionego, malowany przez Timura Karima w 2002 r.
W ramach zadania wykonano kompleksową konserwację i restaurację ołtarza, która objęła:
- Prace przy strukturze kamienia:
- wykonanie dokumentacji stanu zachowania przed konserwacją,
- oczyszczenie powierzchni kamienia z warstw wtórnych metodą dobraną na podstawie testów,
- rekonstrukcje większych ubytków formy poprzez taszlowanie kamieniem tego samego gatunku lub odlewy w materiale imitującym oryginalny kamień,
- polerowanie pastą polerską dedykowaną do czarnego kamienia naturalnego i tarczami o różnych gradacjach do polerowania kamienia,
- uzupełnienie ubytków kamienia zaprawą mineralną lub epoksydową o parametrach mechanicznych i estetycznych jak najbardziej zbliżonych do oryginalnego kamienia,
- ewentualne scalenie kolorystyczne przebarwień za pomocą pigmentów mineralnych na spoiwie odwracalnym,
- polerowanie i wyrównanie powierzchni kamienia,
- zabezpieczenie preparatem do impregnacji kamienia,
- polerowanie powierzchni kamienia.
- Prace przy rzeźbach:
- wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania przed konserwacją,
- wykonanie badań odkrywkowych i fizyko – chemicznych w celu rozpoznania budowy technologicznej i stratygraficznej obiektu,
- usunięcie wtórnych nawarstwień w postaci brudu, wadliwych kitów, przemalowań z powierzchni polichromowanych metodą mechaniczną i chemiczną,
- przeprowadzenie dezynsekcji – trucia figur ołtarzowych,
- impregnacja strukturalna osłabionych elementów z użyciem środka grzybo – i owadobójczego,
- stosowanie sezonowanego drewna odpowiedniego gatunku,
- w razie konieczności uzupełnianie ubytków snycerki poprzez flekowanie, dorzeźbienie, rekonstrukcje wykonane
w sezonowanym drewnie odpowiedniego gatunku, - sklejanie poluzowanych elementów konstrukcyjnych,
- wstawienie w większe szczeliny drewnianych fleków,
- uzupełnienie drobnych ubytków kitem trocinowym na bazie klejów syntetycznych,
- izolacja szelakiem uzupełnień zaprawy w partii polichromii na rzeźbach,
- uzupełnianie ubytków polichromii na rzeźbach – scalanie kolorystyczne znakiem graficznym kropką (farby restauratorskie na bazie żywic syntetycznych lub farby olejne artystyczne, odsączone, położone na bazie werniksu damarowego),
- werniksowanie końcowe polichromowanych rzeźb.
- Prace przy złoceniach:
- oczyszczenie dobrze zachowanych partii złoceń,
- uzupełnienie ubytków pulmentów,
- uzupełnienie ubytków złoceń,
- polerowanie złota oraz agatowanie partii polerowanych,
- scalenie zrekonstruowanych partii złoceń ze złoceniami oryginalnymi,
- zabezpieczenie powierzchni narażonych na przetarcia,
- zabezpieczenie powierzchni matowych złoceń klejem glutynowym.
Celem zadania było zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego przez kontynuację prac konserwatorskich w Archikatedrze w Przemyślu. Zakłada się, że cel zadania został osiągnięty przez prace konserwatorskie
i restauratorskie ołtarza z czarnego marmuru z figurą św. Stanisława biskupa z Piotrawinem w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu, które pozwolą na zabezpieczenie tego cennego zabytku ruchomego (umieszczonego w rejestrze zabytków w pozycji B-840) przed dalszym postępem zniszczeń oraz przywrócenie jego pierwotnej estetyki i nasycenia barw.
Zadanie zostało sfinansowane:
- ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w wysokości 60 000zł.
- z dotacji z budżetu województwa w wysokości 50 000zł,
- ze środków własnych w wysokości 4 441,66 zł.
***************************************************************************************
W 2021 roku w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu zrealizowano następujące zadania:
„Konserwacja i restauracja nagrobka kasztelana przemyskiego Jana Fredry i jego żony Anny z nawy południowej w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”.
Nagrobek Fredrów, który w bieżącym roku był przedmiotem prac zlokalizowany jest na tylnej ścianie nawy południowej kościoła katedralnego, i jest niezwykle cennym wyrobem doby renesansu, jedynym zachowanym na terenie miasta. Jego rangę podnosi fakt, że jest jednym z nielicznie zachowanych obiektów sepulkralnych we wnętrzu bazyliki, po zawaleniu się sklepienia świątyni w 1732r. Reprezentuje klasyczny typ sansovinowski w którym postać zmarłego przedstawiona jest w pozycji leżącej na boku, z korpusem podpartym na przedramieniu oraz – w przypadku rycerza – ugiętą nogą w kolanie. Inne renesansowe nagrobki w typie opracowanym przez Andrea Sansovina na terenie województwa podkarpackiego zachowały się min. w kościele franciszkanów w Krośnie.
W ramach zadania wykonano kompleksową konserwację i restaurację nagrobka, która objęła:
- Prace przy strukturze kamienia porowatego:
– wykonanie dokumentacji stanu zachowania (dokumentacja opisowa i fotograficzna),
– prace przygotowawcze – wstępne oczyszczenie z pyłu, kurzu, pajęczyn i luźnych nawarstwień przy użyciu odkurzaczy, szczotek o miękkim włosiu, pędzli itp.,
– oczyszczenie z brudu i wtórnych nawarstwień (piaskowanie odpowiednio dobranym ścierniwem), ręczne
doczyszczanie dłutem kamieniarskim, nożem, szczotkami),
– usunięcie wadliwych kitów, wtórnych uzupełnień i rekonstrukcji (mechaniczne odkucie). Ewentualne
chemiczne doczyszczenie powierzchni środkami dobranymi na podstawie prób lub okłady silikonowe z
odczynnikiem chemicznym,
– dezynfekcja powierzchni skażonych przez mikroorganizmy poprzez zastosowanie preparatu
biobójczego,
– wzmocnienie strukturalne kamienia zależnie od stopnia degradacji kamienia,
– sklejanie pęknięć kamienia, większe fragmenty zbrojone prętami nierdzewnymi,
– rekonstrukcje większych ubytków formy – taszlowanie kamieniem tego samego gatunku lub wykonanie
odlewów w materiale imitującym oryginalny kamień,
– uzupełnienie drobnych ubytków formy – kit mineralny barwiony w masie lub inne,
– scalenie kolorystyczne uzupełnień (farby krzemianowe lub impregnat z suchymi pigmentami). - Prace przy strukturze kamienia nieporowatego:
– wykonanie dokumentacji stanu zachowania przed konserwacją,
– oczyszczenie powierzchni kamienia z warstw wtórnych metodą dobraną na podstawie testów,
– nasycenie pierwotnego koloru środkiem na bazie rozpuszczalników organicznych,
– uzupełnienie ubytków kamienia zaprawą mineralną lub na bazie żywic (epoksydowa lub poliestrowa) o
parametrach mechanicznych i estetycznych jak najbardziej zbliżonych do oryginalnego kamienia,
– ewentualne scalenie kolorystyczne przebarwień za pomocą pigmentów mineralnych na spoiwie
odwracalnym,
– zabezpieczenie kamienia woskiem polerskim mikrokrystalicznym lub pastą na bazie wosków pszczelich
lub carnauba,
– polerowanie powierzchni kamienia. - Konserwacja murowanej partii cokołowej:
– przeprowadzenie badań stratygraficznych pozwalających określić pierwotną budowę i technologię
wykonania obiektu,
– oczyszczenie powierzchni partii cokołowej z brudu,
– usunięcie wtórnych tynków i warstw malarskich, zapraw i uzupełnień struktury cokołowej,
– uzupełnienie ubytków zaprawą mineralną w technice możliwie jak najbardziej zbliżonej do pierwotnej,
– opracowanie warstwy wykończeniowej w sposób a na logiczny do oryginału ustalonego na podstawie
badań.
Celem zadania było zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego przez kontynuację prac konserwatorskich
w Archikatedrze w Przemyślu. Cel zadania został osiągnięty dzięki wykonanym pracom konserwatorskim i
restauratorskim, które pozwoliły na zabezpieczenie tego cennego zabytku ruchomego (umieszczonego w
rejestrze zabytków w pozycji B-840/16) przed dalszym postępem zniszczeń oraz przywróciły jego pierwotną
estetykę i nasycenie barw.
Zadanie zostało sfinansowane ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w wysokości 100 000zł.
Przemyśl, Bazylika Archikatedralna św. Jana Chrzciciela (XV w.): konserwacja i restauracja portalu do Kaplicy Najświętszego Sakramentu (dawniej Drohojowskich) – etap II
Szczególnym miejscem w Archikatedrze jest Kaplica Najświętszego Sakramentu (dawniej Drohojowskich)
ufundowana przez Jana Tomasza Drohojowskiego w 1578 r. jako rodowa kaplica grobowa. Odnowiona przez bpa Szembeka ok. 1720 r. została przeznaczona na kaplicę Największego Sakramentu. W związku z barokizacją
Katedry przez bpa Fredrę na wejściu do Kaplicy portal z czarnego marmuru (prostokątny w uszatym obramieniu,
flankowany kolumienkami na wysokich cokolikach) został obudowany stiukowym portalem w formie profilowanej
arkady flankowanej zdwojonymi pilastrami. W nadprożu piety znajduje się kartusz z herbem Drohojowskich.
Portal utrzymany w bardzo jasnej tonacji z odcieniem ochry, detale snycerskie i profile są złocone. Kolorystyka
rekonstruowana. Wejście zamykane jest dwuskrzydłową ukośną kratą z datą 1861. Kaplica ozdobiona jest piękną
polichromią wykonaną przez Stanisława Stroińskiego z początku XVIII wieku, która została odnowiona przez
Wincentego Pola. W ołtarzu kaplicy usytuowane jest piękne XVII – wieczne srebrne cyborium (tabernakulum) i
starodawny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, zwany „Matką Boską Mansjonarską”.
W ramach zadania wykonano pełną konserwację wybranych elementów wystroju malarskiego i
architektonicznego w Kaplicy Najświętszego Sakramentu, dawniej Drohojowskich, która objęła:
– konserwację i restaurację kraty w portalu wejściowym do kaplicy,
– konserwację i restaurację latarni kopuły wraz z oknami i polichromią,
– konserwację i restaurację polichromii na ścianach kaplicy w partii cokołowej,
– konserwację i restaurację drzwiczek balasek z rekonstrukcją brakujących części.
Powyższe prace powstrzymały proces postępującej destrukcji i przywróciły pierwotny wyraz artystyczno-
estetyczny warstwy malarskiej w obrębie latarni i w partii cokołowej. Ponadto na podstawie wzorowań graficznych
zrekonstruowano brakujące fragmenty tekstów biblijnych. Kompleksowo i profesjonalnie odnowiona kaplica
stanowi niewątpliwą atrakcję turystyczną regionu.
Zadanie zostało sfinansowane ze środków finansowych:
– Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w wysokości 110 000zł,
– Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w wysokości 120 000,00zł,
– Samorząd Województwa Podkarpackiego w wysokości 60 000,00zł
Ponadto w Kaplicy Drohojowskich w ramach konserwacji i wystroju wnętrza wykonano renowację i konserwację posadzki.
