W 2021 roku w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu zrealizowano następujące zadania:
„Konserwacja i restauracja nagrobka kasztelana przemyskiego Jana Fredry i jego żony Anny z nawy południowej w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”.
Nagrobek Fredrów, który w bieżącym roku był przedmiotem prac zlokalizowany jest na tylnej ścianie nawy południowej kościoła katedralnego, i jest niezwykle cennym wyrobem doby renesansu, jedynym zachowanym na terenie miasta. Jego rangę podnosi fakt, że jest jednym z nielicznie zachowanych obiektów sepulkralnych we wnętrzu bazyliki, po zawaleniu się sklepienia świątyni w 1732r. Reprezentuje klasyczny typ sansovinowski w którym postać zmarłego przedstawiona jest w pozycji leżącej na boku, z korpusem podpartym na przedramieniu oraz – w przypadku rycerza – ugiętą nogą w kolanie. Inne renesansowe nagrobki w typie opracowanym przez Andrea Sansovina na terenie województwa podkarpackiego zachowały się min. w kościele franciszkanów w Krośnie.
W ramach zadania wykonano kompleksową konserwację i restaurację nagrobka, która objęła:
- Prace przy strukturze kamienia porowatego:
– wykonanie dokumentacji stanu zachowania (dokumentacja opisowa i fotograficzna),
– prace przygotowawcze – wstępne oczyszczenie z pyłu, kurzu, pajęczyn i luźnych nawarstwień przy użyciu odkurzaczy, szczotek o miękkim włosiu, pędzli itp.,
– oczyszczenie z brudu i wtórnych nawarstwień (piaskowanie odpowiednio dobranym ścierniwem), ręczne
doczyszczanie dłutem kamieniarskim, nożem, szczotkami),
– usunięcie wadliwych kitów, wtórnych uzupełnień i rekonstrukcji (mechaniczne odkucie). Ewentualne
chemiczne doczyszczenie powierzchni środkami dobranymi na podstawie prób lub okłady silikonowe z
odczynnikiem chemicznym,
– dezynfekcja powierzchni skażonych przez mikroorganizmy poprzez zastosowanie preparatu
biobójczego,
– wzmocnienie strukturalne kamienia zależnie od stopnia degradacji kamienia,
– sklejanie pęknięć kamienia, większe fragmenty zbrojone prętami nierdzewnymi,
– rekonstrukcje większych ubytków formy – taszlowanie kamieniem tego samego gatunku lub wykonanie
odlewów w materiale imitującym oryginalny kamień,
– uzupełnienie drobnych ubytków formy – kit mineralny barwiony w masie lub inne,
– scalenie kolorystyczne uzupełnień (farby krzemianowe lub impregnat z suchymi pigmentami). - Prace przy strukturze kamienia nieporowatego:
– wykonanie dokumentacji stanu zachowania przed konserwacją,
– oczyszczenie powierzchni kamienia z warstw wtórnych metodą dobraną na podstawie testów,
– nasycenie pierwotnego koloru środkiem na bazie rozpuszczalników organicznych,
– uzupełnienie ubytków kamienia zaprawą mineralną lub na bazie żywic (epoksydowa lub poliestrowa) o
parametrach mechanicznych i estetycznych jak najbardziej zbliżonych do oryginalnego kamienia,
– ewentualne scalenie kolorystyczne przebarwień za pomocą pigmentów mineralnych na spoiwie
odwracalnym,
– zabezpieczenie kamienia woskiem polerskim mikrokrystalicznym lub pastą na bazie wosków pszczelich
lub carnauba,
– polerowanie powierzchni kamienia. - Konserwacja murowanej partii cokołowej:
– przeprowadzenie badań stratygraficznych pozwalających określić pierwotną budowę i technologię
wykonania obiektu,
– oczyszczenie powierzchni partii cokołowej z brudu,
– usunięcie wtórnych tynków i warstw malarskich, zapraw i uzupełnień struktury cokołowej,
– uzupełnienie ubytków zaprawą mineralną w technice możliwie jak najbardziej zbliżonej do pierwotnej,
– opracowanie warstwy wykończeniowej w sposób a na logiczny do oryginału ustalonego na podstawie
badań.
Celem zadania było zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego przez kontynuację prac konserwatorskich
w Archikatedrze w Przemyślu. Cel zadania został osiągnięty dzięki wykonanym pracom konserwatorskim i
restauratorskim, które pozwoliły na zabezpieczenie tego cennego zabytku ruchomego (umieszczonego w
rejestrze zabytków w pozycji B-840/16) przed dalszym postępem zniszczeń oraz przywróciły jego pierwotną
estetykę i nasycenie barw.
Zadanie zostało sfinansowane ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w wysokości 100 000zł.
Przemyśl, Bazylika Archikatedralna św. Jana Chrzciciela (XV w.): konserwacja i restauracja portalu do Kaplicy Najświętszego Sakramentu (dawniej Drohojowskich) – etap II
Szczególnym miejscem w Archikatedrze jest Kaplica Najświętszego Sakramentu (dawniej Drohojowskich)
ufundowana przez Jana Tomasza Drohojowskiego w 1578 r. jako rodowa kaplica grobowa. Odnowiona przez bpa Szembeka ok. 1720 r. została przeznaczona na kaplicę Największego Sakramentu. W związku z barokizacją
Katedry przez bpa Fredrę na wejściu do Kaplicy portal z czarnego marmuru (prostokątny w uszatym obramieniu,
flankowany kolumienkami na wysokich cokolikach) został obudowany stiukowym portalem w formie profilowanej
arkady flankowanej zdwojonymi pilastrami. W nadprożu piety znajduje się kartusz z herbem Drohojowskich.
Portal utrzymany w bardzo jasnej tonacji z odcieniem ochry, detale snycerskie i profile są złocone. Kolorystyka
rekonstruowana. Wejście zamykane jest dwuskrzydłową ukośną kratą z datą 1861. Kaplica ozdobiona jest piękną
polichromią wykonaną przez Stanisława Stroińskiego z początku XVIII wieku, która została odnowiona przez
Wincentego Pola. W ołtarzu kaplicy usytuowane jest piękne XVII – wieczne srebrne cyborium (tabernakulum) i
starodawny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, zwany „Matką Boską Mansjonarską”.
W ramach zadania wykonano pełną konserwację wybranych elementów wystroju malarskiego i
architektonicznego w Kaplicy Najświętszego Sakramentu, dawniej Drohojowskich, która objęła:
– konserwację i restaurację kraty w portalu wejściowym do kaplicy,
– konserwację i restaurację latarni kopuły wraz z oknami i polichromią,
– konserwację i restaurację polichromii na ścianach kaplicy w partii cokołowej,
– konserwację i restaurację drzwiczek balasek z rekonstrukcją brakujących części.
Powyższe prace powstrzymały proces postępującej destrukcji i przywróciły pierwotny wyraz artystyczno-
estetyczny warstwy malarskiej w obrębie latarni i w partii cokołowej. Ponadto na podstawie wzorowań graficznych
zrekonstruowano brakujące fragmenty tekstów biblijnych. Kompleksowo i profesjonalnie odnowiona kaplica
stanowi niewątpliwą atrakcję turystyczną regionu.
Zadanie zostało sfinansowane ze środków finansowych:
– Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w wysokości 110 000zł,
– Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w wysokości 120 000,00zł,
– Samorząd Województwa Podkarpackiego w wysokości 60 000,00zł
Ponadto w Kaplicy Drohojowskich w ramach konserwacji i wystroju wnętrza wykonano renowację i konserwację posadzki.
